Fundacja rodzinna – nowoczesna ochrona majątku firmowego i korzystne rozwiązania podatkowe

Fundacja rodzinna jako sposób prowadzenia działalności gospodarczej została wprowadzona do polskiego systemu prawnego stosunkowo niedawno. Powstała na mocy ustawy o fundacji rodzinnej z 26 stycznia 2023 r. Głównym celem tej regulacji było stworzenie narzędzia, które pozwoli przedsiębiorcom zachować majątek firmowy w rodzinie. Zgromadzony przez lata kapitał ma być chroniony i służyć przyszłym pokoleniom, zapewniając jednocześnie stabilność i ciągłość działalności przedsiębiorstwa na przestrzeni lat.

Fundację rodzinną można założyć na dwa sposoby:

• Fundator, czyli osoba zakładająca fundację, przekazuje jej swój majątek, którego minimalna wartość wynosi 100.000 zł.
• Fundację rodzinną można ustanowić w formie aktu założycielskiego w trakcie życia fundatora lub w testamencie.

W obu przypadkach nowo utworzony podmiot służy beneficjentom, działając na ich rzecz i umożliwiając im czerpanie korzyści z rodzinnego majątku. Co ważne, żyjący fundator może być równocześnie beneficjentem fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna powstaje albo w momencie sporządzenia aktu założycielskiego, albo po ogłoszeniu testamentu fundatora. Nabywa ona osobowość prawną dopiero po wpisaniu do Rejestru Fundacji Rodzinnych. Wcześniej jednak może prowadzić formalną działalność pod nazwą „fundacja rodzinna w organizacji”. Od momentu wpisu do Rejestru fundacja może być przedmiotem praw i obowiązków, a jej czynności wywołują pełne skutki prawne.

Każdy kto chce założyć Fundację Rodzinną powinien rozpocząć od zadania sobie pytania: po co mi Fundacja Rodzinna? Odpowiedź jest prosta: w celu zabezpieczenia dla przyszłych pokoleń przychodów z posiadanego majątku, ich ciągłości, takich pasywnych przychodów bez aktywnego prowadzenia działalności gospodarczej i dla korzystania z pożytków materialnych czy finansowych jako Beneficjenci Fundacji Rodzinnej - komentuje Kinga Rembiałkowska - Doumbouya, ekspertka z Kancelarii Doradztwa Podatkowego Rembiałkowski Sp. z o.o., która na co dzień zajmuje się obsługą Fundacji Rodzinnych i jest certyfikowaną partnerką Ogólnopolskiej Sieci Certyfikowanych Biur Rachunkowych (OSCBR).

Każda fundacja rodzinna musi posiadać statut, który określa jej najważniejsze cele, misję oraz zasady działania organów. Treść statutu ustala fundator, a zgodnie z ustawą o fundacjach rodzinnych dokument ten musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. W statucie znajdują się informacje dotyczące beneficjentów oraz ich uprawnień, a także dane dotyczące sposobu wybierania i długości kadencji organów fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna składa się z trzech głównych organów: zarządu, rady nadzorczej oraz zgromadzenia beneficjentów, z których każdy ma odrębne kompetencje. Zarząd jest odpowiedzialny za prowadzenie spraw fundacji oraz jej reprezentowanie na zewnątrz. Rada nadzorcza, której powołanie nie jest obligatoryjne, nadzoruje działalność zarządu w imieniu fundatora i beneficjentów. Natomiast zgromadzenie beneficjentów zatwierdza roczne sprawozdania finansowe i wyraża zgodę na działania zarządu przewidziane w statucie.

Beneficjentem fundacji mogą być osoby fizyczne, w tym małoletnie lub całkowicie ubezwłasnowolnione. W takim przypadku ich majątkiem zarządzają rodzice lub opiekunowie. Jednak fundator może zastrzec, że określone świadczenia majątkowe uzyskane z fundacji nie będą objęte tym zarządem i przekaże go na osoby trzecie lub kuratora sądowego.
Beneficjent nie musi być spokrewniony z fundatorem. Oprócz osób fizycznych, beneficjentami fundacji rodzinnej mogą być także organizacje pożytku publicznego.

Przykładowe uprawnienia beneficjentów fundacji rodzinnej:

-        korzystanie z rzeczy, praw, pieniędzy lub innych składników majątku fundacji;

-        uzyskanie środków na pokrycie kosztów utrzymania lub kształcenia;

-        korzystanie z pożyczek udzielanych przez fundację.

„Przedsiębiorca, poprzez jego prawidłowe ustanowienie wraz z Kancelarią Prawną, ustala zasady przechodzenia i wykorzystywania posiadanych aktywów Fundacji Rodzinnej. Mogą to być samochody, akcje, udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, rachunek maklerski, koparka do kryptowalut, obrazy, whisky, wierzytelności itd. Statut określa natomiast jasno kto i w jaki sposób może korzystać z majątku Fundacji Rodzinnej” - mówi Kinga Rembiałkowska - Doumbouya.

„Często podaję przykład: Fundator Fundacji rodzinnej, posiadającej nieruchomość, oddaje ją w użytkowanie córce i uważa, że takie działanie jest zwolnione z opodatkowania PIT. Dopiero później okazuje się, że córka wykorzystuje nieruchomość na cele prowadzonej działalności gospodarczej, a w takim przypadku nie spełniamy warunków do zwolnienia z PIT” - dodaje.

Fundacja rodzinna jest zwolniona z CIT, pod warunkiem że jej działania ukierunkowane są wyłącznie na zachowanie lub pomnażanie rodzinnego majątku. Dozwolone działania zostały szczegółowo wymienione w ustawie.

Ponadto fundacja rodzinna opłaca podatek dochodowy w wysokości 15% we wskazanych w przepisach sytuacjach:

-        gdy przekazuje beneficjentom lub fundatorowi określone świadczenia - środki pieniężne, rzeczy lub prawa;

-        gdy przekazuje mienie fundacji po jej likwidacji;

-        gdy wypłaca świadczenia w postaci ukrytych zysków.

Wyższy podatek CIT płacą natomiast te fundacje rodzinne, które prowadzą aktywną działalność gospodarczą. W takich przypadkach stawka wynosi aż 25%.

„Jeśli ktoś patrzy przez pryzmat tzw. optymalizacji podatkowej, ucieczki do niższego opodatkowania, to jest to błędne myślenie i nie może być głównym celem istnienia Fundacji Rodzinnej. Po pierwsze, istnieje zamknięta lista przychodów, jakie może uzyskiwać Fundacja Rodzinna i opodatkować 15% stawką  CIT. Wszystkie inne (poza tą listą bądź świadczone w rozumieniu prowadzenia aktywnej działalności na tym podmiocie w celu zarobkowym, zgodnie z definicją działalności gospodarczej) są opodatkowane 25% stawką CIT. Klienci często zakładając Fundację Rodzinną myślą, że podatku nie będzie. Zapominają, że oprócz zwolnień PIT przy wypłacie na Beneficjentów z tzw. grupy zero, płacimy jeszcze podatek CIT w Fundacji” - uzupełnia Kinga Rembiałkowska - Doumbouya.

„Po drugie częstym błędem jest mylne myślenie, że wykorzystywanie majątku dla celów prywatnych nie jest opodatkowane 15% CIT. Klienci utożsamiają przychody do opodatkowania z pieniędzmi, a w tej sytuacji często występują świadczenia niepieniężne. Tu zaczynają się schody w obsłudze takich podmiotów, gdyż nagle księgowa nie jest tylko związana z rachubą podatkową i prawidłowym ewidencjonowaniem zdarzeń księgowych z ustawą o rachunkowości, ale także rozumieniem statutu każdej poszczególnej Fundacji Rodzinnej” - komentuje ekspertka.

Ustawa o fundacjach rodzinnych dzieli beneficjentów na dwie grupy: uprzywilejowanych ze względu na bliskie pokrewieństwo z fundatorem oraz pozostałych. Pierwsza grupa, obejmuje na przykład małżonka fundatora oraz jego wstępnych, jest zwolniona z podatku PIT. Pozostali beneficjenci, w zależności od stopnia pokrewieństwa, podlegają stawkom podatkowym wynoszącym 10% lub 15%. Ważne jest, że płatnikiem tego podatku jest fundacja rodzinna. Fundator odpowiada solidarnie z fundacją za zaległe zobowiązania podatkowe.

Choć jedną z najczęściej wymienianych wad fundacji rodzinnej jest ograniczony zakres działalności gospodarczej, którą może prowadzić, to inne cele, jakie przyświecały wprowadzeniu tej instytucji do polskiego porządku prawnego, zdecydowanie przemawiają na jej korzyść.

„Cieszę się, że w Polsce pojawił się podmiot umożliwiający rodzinom skuteczne zabezpieczenie ich majątku oraz płynną sukcesję. To rozwiązanie stanowi ochronę płynności finansowej w obliczu czasochłonnych i skomplikowanych procesów sądowych dotyczących spadków. Zachęcam każde biuro rachunkowe, aby nie obawiało się obsługi fundacji rodzinnej, tylko dlatego, że jest to nowe i nieznane rozwiązanie. Spójrzcie, jakie możliwości rozwoju i efektywnej współpracy z klientami mamy dzisiaj” – podsumowuje Kinga Rembiałkowska-Doumbouya.

Utworzenie fundacji rodzinnej to skuteczny sposób na przeprowadzenie sukcesji majątku i uniknięcie rodzinnych sporów o zachowek. Majątek wniesiony do fundacji na co najmniej 10 lat przed otwarciem spadku nie wchodzi do masy spadkowej, co może pomóc w zachowaniu spokoju w rodzinie. Fundacja rodzinna może więc stać się skutecznym narzędziem nie tylko do zabezpieczenia interesów członków rodziny, ale również osób spoza jej grona.

Kinga Rembiałkowska-Doumbouya

ekspertka z Kancelarii Doradztwa Podatkowego Rembiałkowski Sp. z o.o., która na co dzień zajmuje się obsługą Fundacji Rodzinnych i jest certyfikowaną partnerką Ogólnopolskiej Sieci Certyfikowanych Biur Rachunkowych (OSCBR)