Ustawa o obronie Ojczyzny – jakie są uprawnienia pracowników żołnierzy

Obowiązująca od kilkunastu dni ustawa z 11 marca 2022 r.  o obronie ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655 – dalej:  u.o.o.) kompleksowo reguluje kwestie służby wojskowej – zarówno zawodowej, jak i niezawodowej. Ustawa zastąpiła w sumie 14 aktów prawnych.

Regulacje u.o.o. zawierają także wiele przepisów, które regulują kwestie uprawnień żołnierzy powoływanych do służby, a którzy są pracownikami, ale też takich, którzy są zatrudnieni na innych podstawach niż stosunek pracy.

Sposoby pełnienia niezawodowej służby wojskowej

Przepisy u.o.o. określają dwa zasadnicze rodzaje służby wojskowej: czynną służbę i służbę w rezerwie (art. 129 u.o.o.).

Czynna służba wojskowa polega na pełnieniu:

1)    niezawodowej służby wojskowej, którą jest:

-       zasadnicza służba wojskowa: dobrowolna (ochotnicza), trwająca zasadniczo 12 miesięcy lub obowiązkowa (uruchamiana w razie potrzeb obronnych i trwająca 9 miesięcy),

-       terytorialna służba wojskowa – pełniona przez okres od 1 roku do 6 lat,

-       służba w aktywnej rezerwie (w dniach tej służby),

-       odbywanie ćwiczeń wojskowych w ramach pasywnej rezerwy;

2)    zawodowej służby wojskowej,

3)    służby w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.

(art. 130 ust. 1 u.o.o ).

W przypadku służby wojskowej w jednostka obrony terytorialnej (OT), może ona być pełniona dyspozycyjnie lub rotacyjnie (art. 171 ust. 1 u.o.o.); służba taka pełniona jest:

–      rotacyjnie: w jednostce wojskowej albo innym miejscu określonym przez dowódcę jednostki wojskowej w określonych przez dowódcę jednostki wojskowej dniach służby, co najmniej raz w miesiącu przez okres 2 dni w czasie wolnym od pracy, jak również w inne dni, w zależności od potrzeb Sił Zbrojnych, na wniosek żołnierza OT lub w uzgodnieniu z nim,

–      dyspozycyjnie: poza jednostką wojskową, pozostając w gotowości do stawienia się do służby pełnionej rotacyjnie w terminie i miejscu wskazanych przez dowódcę jednostki wojskowej.

Służba w aktywnej rezerwie (AR) jest pełniona w jednostkach wojskowych i związkach organizacyjnych na etatach przewidzianych dla tej służby.

Zgodnie z art. 243 u.o.o. służbę w AR pełni się raz na kwartał jednorazowo, przez co najmniej 2 dni w czasie wolnym od pracy oraz jednorazowo, przez 14 dni, co najmniej raz na 3 lata, przy czym służba ta może być pełniona także w trybie natychmiastowego stawiennictwa.

Dni służby określa dowódca jednostki wojskowej, w której żołnierz AR pełni służbę, przy czym na wniosek żołnierza AR, może on mieć wyznaczone inne dni pełnienia służby. Może on również być wezwany do pełnienia służby w trybie natychmiastowego stawiennictwa.

Pracownicy-żołnierze szczególnie chronieni

Osoby, które „w cywilu” są pracownikami, mogą równocześnie pełnić służbę wojskową w jednostkach OT i mogą pełnić służbę zasadniczą – jeżeli się do niej zgłoszą. Mogą również być wzywani do pełnienia służby AR.

W przypadku żołnierzy powołanych do pełnienia zasadniczej służby wojskowej, albo służby w jednostkach OT, którzy są pracownikami, ich stosunek pracy (niezależnie od podstawy nawiązania) może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika (art. 303 ust. 1 u.o.o.).