Czy będą zmiany dotyczące stosowania 50% kosztów podatkowych przez artystów

Obowiązujące przepisy pozwalają na stosowanie w określonych przypadkach preferencyjnych „autorskich” kosztów  uzyskania przychodów, w wysokości 50% uzyskanego przez podatnika przychodu. Tak jest w przypadku korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami. Pozwala na to treść  art.  22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT. Odrębnymi przepisami, do których odwołuje się ta regulacja, są w szczególności przepisy ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W myśl art. 1 ust. 1 tej ustawy przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).  Ustawa ta  w art. 8 ust. 2 wprowadza domniemanie prawne, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu. Natomiast prawa pokrewne zabezpieczają interesy osób niebędących autorami utworów, lecz biorą udział w przekazywaniu ich publiczności  (np. aktorów, piosenkarzy, instrumentalistów, dyrygentów, producentów muzycznych, nadawców radiowych i telewizyjnych, wydawców książek itp.).

Na problemy niektórych  podatników chcących  korzystać  z przedmiotowej regulacji wskazał Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO). Z opublikowanej przez niego informacji wynika, że do RPO wpływają sygnały o potrzebie rozważenia zmian prawnych w zakresie stosowania 50 % kosztów uzyskania przychodów dla artystów zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Jest to związane z wątpliwościami artystów pod kątem stosowania tego przepisu w odniesieniu do niektórych składników wynagrodzenia. W tym kontekście RPO wskazał na orzecznictwo sądowe oraz na  wyjaśnienia fiskusa odnoszące się do tego zagadnienia, w tym na wyrok WSA w Poznaniu z  11 maja 2023 r. (sygn. akt I SA/Wr 706/22), interpretację ogólną Ministra Finansów z 15 września 2020 r. w sprawie zastosowania 50 % kosztów uzyskania przychodów do honorarium autorskiego, czy jedną z interpretacji indywidualnych  dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (z 4 lipca 2019 r.). Można w nich znaleźć odniesienie m.in. do sytuacji muzyka zatrudnionego na umowę o pracę w filharmonii oraz nauczyciela akademickiego w rozumieniu ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 742 ze zm.). W art. 116 ust. 7 tej ustawy znalazł się zapis, że wykonywanie obowiązków nauczyciela akademickiego stanowi działalność twórczą o indywidualnym charakterze, o której mowa w ww. art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zatem całość działalności podejmowanej przez nauczyciela akademickiego w ramach łączącego go z uczelnią stosunku pracy jest uznawana za działalność twórczą. W informacji przekazanej przez RPO zasygnalizowano, że takiego dookreślenia nie znajdziemy natomiast w stosunku do wszelkich „przedstawicieli środowisk twórczych”. Osoby z tego środowiska nie dostrzegają przyczyn, dla których ustawodawca dopuszcza takie różnicowanie w zakresie możliwości zastosowania 50 % kosztów uzyskania przychodów w odniesieniu do nauczycieli akademickich i do artystów, skoro artyści faktycznie znajdują się w analogicznej sytuacji, jak nauczyciele akademiccy. Dlatego ich zdaniem zasadny jest postulat zrównania w tym zakresie sytuacji artystów z sytuacją nauczycieli akademickich. Mogłoby się to odbyć np. poprzez wprowadzenie do ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej regulacji analogicznej do postanowień wspomnianego art. 116 ust. 7 Prawa o szkolnictwie wyższym.

Mając to na uwadze,  pismem  z 12 lutego 2024 r. (znak VII.712.1.2020.AMB)  RPO Marcin Wiącek zwrócił się do szefa resortu kultury i dziedzictwa narodowego o przedstawienie stanowiska w tej sprawie.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) do wystąpienia RPO w tej sprawie ustosunkowało się  w piśmie z  30 lipca 2024 r. (znak  DPAiF-WA.552.10.2024.ES).  Zostało ono podpisane przez A. Wyrobca, podsekretarza stanu w MKiDN, który wyjaśnił m.in., że środowisko twórców nie jest jednorodne. Jeśli za przykład przyjąć projektanta mebli, to twórczy charakter będzie miało tworzenie projektu mebla, ale takiego charakteru nie będzie miało już wykonywanie mebli lub nadzór nad ich wykonaniem w masowej produkcji. Zatem

nie każdy artystyczny zawód z definicji polega na stuprocentowym wykonywaniu wyłącznie pracy twórczej. W konsekwencji każda sytuacja zatrudnienia artysty powinna być rozpatrywana indywidualnie. W świetle powyższego – w ocenie MKiDN – trudno jest dostrzec w omawianym zakresie systemową dyskryminację przedstawicieli środowiska twórczego. Chociaż nie wyartykułowano tego wprost w treści powołanego pisma, to można z niej wysnuć wniosek, że w najbliższym czasie wspomniany resort nie planuje zmiany przepisów na korzyść artystów, w kształcie proponowanym w piśmie RPO.