Poznaj skutki uchwały NSA dotyczącej kontroli krzyżowej

Organ może podejmować czynności z udziałem kontrahentów podatnika jedynie w związku z postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową prowadzoną u podatnika – takie wnioski płyną z uchwały 7 sędziów NSA, sygn. akt I FPS 3/16

Postanowieniem z 20 lipca 2016 r. (sygn. I FSK 118/15) zostało składowi 7 sędziów NSA przedstawione do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: czy w ramach przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2 zdanie drugie ustawy o VAT w ramach czynności sprawdzających możliwe jest żądanie od kontrahentów podatnika przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności.

Nie ma bowiem podstaw prawnych, aby w ramach jedynie czynności sprawdzających określonych w dziale V Ordynacji podatkowej, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, organ podatkowy mógł żądać od kontrahentów podatnika dokumentów w celu sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.

KOMENTARZ EKSPERTA

Jakub Rychlik

doradca podatkowy

Niewątpliwie pogląd wyrażony w uchwale przez Naczelny Sąd Administracyjny jest słuszny. Sąd administracyjny, rozstrzygając przedstawione mu zagadnienie, oparł się na wykładni językowej art. 274c Ordynacji podatkowej. Przepis jasno i wyraźnie stwierdza, że tzw. kontrole krzyżowe można jedynie prowadzić w ramach kontroli podatkowej bądź postępowania podatkowego. To zaś oznacza, że wszelkie czynności polegające na sprawdzeniu dokumentów u kontrahentów podatnika który wystąpił o zwrot VAT, prowadzone poza tymi procedurami są niedopuszczalne.

W sytuacji, gdy organ wystąpi bezpośrednio do kontrahentów z takimi żądaniami, to będą one naruszały zasadę legalizmu, co oznacza ich sprzeczność z prawem. Kontrahent nie ma w takiej sytuacji obowiązku przekazania dokumentów i powinien odmówić ich wydania. W sytuacji zaś, gdy żądanie wydania dokumentów następuje za pośrednictwem innych organów podatkowych bądź za pośrednictwem administracji podatkowych innych państw, to również one powinny odmówić spełnienia żądania.

W Ordynacji podatkowej brak jest instrumentów, które pozwoliłyby podatnikowi żądającemu zwrotu VAT udaremnić organowi podatkowemu niezgodne z prawem żądanie dokumentów od jego kontrahentów w ramach kontroli krzyżowych prowadzonych w trakcie czynności sprawdzających. W sytuacji, w której organ podatkowy wejdzie w posiadanie tych dokumentów w sposób sprzeczny z prawem, należy rozstrzygnąć, czy mogą one stanowić dowody w ewentualnie wszczętym postępowaniu podatkowym.

Zgodnie bowiem z art. 180 Ordynacji podatkowej jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Ustawodawca nie wyjaśnia do końca, co należy rozumieć przez „wszystko (…), co nie jest sprzeczne z prawem”. W szczególności nie jest sprecyzowane, o jakiego rodzaju sprzeczności chodzi. Czy o sprzeczność rozumianą jako zakaz przeprowadzania dowodów danego rodzaju, np. przesłuchanie strony pomimo braku jej zgody. Czy też chodzi tu obejmuje to sprzeczność z prawem polegającą na działaniach nieopartych na przepisach prawnych, a więc mających miejsce poza literą prawa. W mojej ocenie sprzeczność z prawem należy rozumieć w szerszym znaczeniu, co zakazywałoby wykorzystywania dokumentów uzyskanych w trakcie czynności sprawdzających w wyniku przeprowadzonych kontroli krzyżowych.

Polecamy też:

Sprawdź, kiedy interpretacje podatkowe nie dadzą ochrony podatnikom

Uchwała NSA 7 sędziów z 24 października 2016 r., sygn. akt I FPS 3/16