Uwaga na zaostrzenie przepisów karnych-skarbowych

Celem obecnie obowiązujących przepisów dotyczących czynnego żalu (art. 16 Kodeksu karnego skarbowego, dalej: KKS) jest zaniechanie ukarania sprawcy czynu zabronionego, który z własnej inicjatywy ujawni i skoryguje nieprawidłowości, wskaże osoby, z którymi współdziałał przy popełnieniu czynu zabronionego, ureguluje należność i wniesie o odstąpienie od wymierzenia kary.

Obecna regulacja uniemożliwia ściganie sprawców przestępstw skarbowych i wykroczeń ujawnionych w trakcie kontroli przeprowadzonej przez organ uprawniony, inny niż organ ścigania. Sprawcy tych przestępstw mogą skutecznie uchylić się od odpowiedzialności, wyrażając, również w trakcie prowadzonej kontroli czynny żal, co jest niemożliwe, gdy czynności rozpocznie organ ścigania. Proponowana zmiana wyłącza możliwość stosowania czynnego żalu w momencie, gdy jakikolwiek uprawniony organ rozpocznie już czynności.

Zmiana dotknie w szczególności czyny o wysokiej szkodliwości społecznej, które pomimo najwyższego zagrożenia karnego powinny przedawniać się z upływem 10 lat (gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata), jednak realnie przedawniają się z upływem 5 lat, czyli tak samo, jak należność. Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 44 § 2 KKS karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności. Po uchyleniu art. 44 § 2 KKS możliwe będzie ściganie przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, w terminach przedawnienia określonych w KKS, tj. 10 lat.

Okres przedawnienia karalności wykroczeń skarbowych ma zostać wydłużony z roku do 2 lat. Przedłużenie tego okresu będzie możliwe poprzez wszczęcie postępowania w sprawie, a nie jak dotychczas przeciwko sprawcy. Ten sam przepis będzie dotyczył przestępstw skarbowych. Doprowadzi to w istocie do wydłużenia okresów przedawnienia poprzez wszczęcie w okresie przedawnienia postępowania w sprawie.

Ministerstwo zaobserwowało, że pomimo wzrostu minimalnego wynagrodzenia będącego jedną z podstaw wymiaru kary grzywny, jej wysokość orzekana przez sądy jest na podobnym poziomie. Jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu do nowych regulacji, wynika to z faktu, że sądy wskutek wzrostu minimalnego wynagrodzenia zaczęły orzekać niższe liczby stawek dziennych. Prowadzi to do braku adekwatności wymierzanych kar do popełnionego czynu lub zaniechania. W konsekwencji proponowane jest podniesienie najniższej liczby stawek dziennych z 10 do 20, przy utrzymaniu na niezmienionym poziomie maksymalnej liczby, tj. 720. W 2019 r. minimalne wynagrodzenie to 2250 zł, co oznacza, że stawka dzienna nie może być niższa od 1/30 części minimalnego wynagrodzenia (tj. 75 zł) ani też przekraczać jej czterystukrotności (30 000 zł). Zatem najniższa możliwa kara grzywny po zmianie przepisów będzie wynosiła 1500 zł, tj. 75 zł x 20 stawek.

Wartość przedmiotu czynu stanowi m.in. kryterium rozgraniczenia niektórych przestępstw od wykroczeń, decyduje o uznaniu danego czynu za uprzywilejowany typ przestępstwa skarbowego (tzw. mała wartość) i wreszcie jest przesłanką nadzwyczajnego obostrzenia kar. Nowelizacja przepisów przewiduje zmianę definicji małej, dużej i wielkiej wartości w kierunku niekorzystnym dla podatników, umożliwiającym jednocześnie surowsze karanie.

• Obecnie mała wartość to wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego nie przekracza dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (do 450 tys. zł). Po zmianie będzie to wartość, która nie przekracza stukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (do 225 tys. zł).
• Duża wartość to wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia (od 1 mln 125 tys. zł). Po zmianie będzie to wartość, która przekracza trzystukrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia (od 675 tys. zł).
• Wielka wartość to wartość, która w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia (od 2 mln 250 tys.). Po zmianie będzie to wartość, która przekracza pięćsetkrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia wartości (od 1 mln 125 tys. zł).

W przypadku wystąpienia dużej lub wielkiej wartości przedmiotu czynu lub uszczuplenia takiej wartości, KKS przewiduje szczególne obostrzenia (zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 lub 1a oraz art. 38 § 2 pkt 1 i 3) oraz ogranicza możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnoskarbowego (art. 41 § 1).

Podsumowując, projektowane zmiany wpisują się w politykę rządu mającą na celu zaostrzenie przepisów umożliwiających walkę z przestępczością gospodarczą. W celu uniknięcia ryzyka związanego ze znowelizowanymi przepisami KKS, przedsiębiorcy powinni w pierwszej kolejności zidentyfikować procesy występujące w firmie, które mogą takie ryzyko stwarzać, a następnie wdrożyć środki zarządcze w postaci, choćby opracowania odpowiednich procedur.

Źródło:

• projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny skarbowy – przekazany do opiniowania.